Milton Friedman
Hayat Hikayesi
Milton Friedman fakir bir göçmen ailesinin dördüncü çocuğu olarak 31 Temmuz 1912’de New York’un Brooklyn semtinde doğdu. Gençlik yılları parasızlıkla verdiği mücadeleyle geçti. Rugers Üniversitesi’nin verdiği bursu kazanmak için pek çok küçük işte çalıştı.Bu zorlu gençlik yıllarının sonucunda matematik bölümünden mezun oldu. Master çalışması için ise alan değiştirerek İktisatı seçti. 1932 yılında bir iktisat asistanı olan Rose Director ile evlendi.
1946 yılında Chicago Üniversitesi’nde öğretim elemanı olarak çalışmaya başladı. 30 yıl süren akademik kariyerini bu kurumda geçirmiştir. Bu dönemde Serbest piyasa ve sadece sıkı para politikasına önem veren, hiç piyasaya ve sosyal konulara karışmayan bir küçük devlet prensiplerine inanan fikirler taşıyan çok doktriner bir ekonomiciler grubunun yetişmesine ön ayak oldu. Bu doktriner görüşlerini yaymak için mikroekonomi, makroekonomi, ekonomi tarihi ve kamu idaresi konularında akademik monograflar, kitaplar, makaleler yazdığı gibi liberal medyada popüler olarak gazeteler, dergiler, radyolar, televizyonlar, videolar için popüler yazılar ve konuşmalar yaptı.Cumhuriyetçi Parti’nin seçimi Lyndon Johnson’a kaybeden cumhurbaşkanı adayı Barry Goldwater’in ekonomi danışmanı oldu.2006 yılında 94 yaşındayken San Francisco’da yaşamını yitirdi.
İktisat Bilimine Katkıları
Friedman, ekonomide liberalizm anlayışının günümüzdeki en önemli savunucularındandır. 19. yüzyılda ileri sürüldüğü gibi Friedman da, ekonominin kendine özgü yasaları olduğu, piyasa güçleri ve fiyat mekanizmasının en uygun ekonomik koşulları gerçekleştireceği fikrini savunur. Devletin ekonomiye müdahalesine kesinlikle karşıdır ve devletin oynayabileceği temel ekonomik rolün yalnızca dolaşımdaki para miktarını ve artışını kontrol altında tutmak olduğunu ileri sürer.
Monetarizmin(parasalcılık) geliştirilmesinde ve tanıtılmasında rol oynayan en önemli isimdir. 1976 yılında “Paranın Miktar Teorisi üzerine çalışmalar” adlı kitabında Monetarizmin temel ilkelerini ortaya koymuştur. Amerika’daki Devlet okullarında öğrencilere ücretsiz öğle yemeği verilmesi tartışmaları sırasında söylediği “There is no such thing as a Free Lunch” (Bedava öğle yemeği diye bir şey yoktur) sözü Monetarist ekole inananların ana tartışma ekseni olmuştur. Para politikasının hem genişleme hem de daralma dönemlerinde etkili olduğunu göstermiştir. Tüketim fonksiyonu konusunda Keynes’in (1883-1946) varsayımına karşı “Sürekli Gelir Hipotezi”ni geliştirmiştir.
Friedman’ın görüşleri 1970’lerde Şili, 1980’lerde ise başta ABD, İngiltere ve Türkiye gibi ülkelerde uygulama alanı bulmuştur.
İktisat bilimi alanında dünyanın en prestijli ödülü kabul edilen Nobel İktisat ödülü, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi Tarafından, 1976 yılında Milton Friedman’a (Chicago Üniversitesi, Illinois-ABD) verilmiştir.
Friedman bu ödüle “Tüketim Analizine, Para Tarihi ve Teorisine Katkılarından ve İstikrar Politikasının Karmaşıklığına Getirdiği Aydınlatmalardan” dolayı layık görülmüştür.
Meşhur Sözleri
- En büyük hatalardan biri politikalarını ve programlarını sonuçlarından ziyade niyetleriyle değerlendirmektir.
- Bazı istisnai istisnalar dışında, iş insanları genel olarak serbest pazar ekonomisini savunur, kendi çıkarları söz konusu olduğu zaman bu kavrama muhalefet ederler.
- Genel olarak tüketicinin devlet tarafından korunması arzu edilir. Daha da kritik bir mesele ise tüketiciyi devletten korumaktır.
- Hükümetin üç temel işlevi vardır. Ulusun askeri anlamda savunmasını sağlamalıdır. Bireyler arasındaki sözleşme hukukunu gözetmelidir. Vatandaşlarını ise, kendilerine veya mallarına karşı işlenen suçlardan korumalıdır.
Başlıca yapıtları: “Essays in Positive Economics” (1953, Pozitif İktisat Denemeleri), “Capitalism and Freedom” (1962, Kapitalizm ve Özgürlük), “A Monetary History of the United States, 1867-1960” (1963, ABD’nin Parasal Tarihi), “Monetary Trends of the United States and the United Kingdom” (1981, ABD ve Birleşik Krallık’ta Parasal Eğilimler), “Free To Choose” (1983, Seçme Özgürlüğü).
Kaynak: Wikipedia / Paraanaliz
Yazar: Sertaç Kevran
